Çalıquşu

Neçə vaxtdır Çalıquşu- Fəridə haqqqında yazmaq istəyirdim. Lakin, bu gün film şənbəsi olduğundan, serialı haqqında yazmaq qərarına gəldim. Bildiyiniz kimi, serialın iki versiyası var: 1986 və 2013. Hər-halda, sarışın və yaşıl gözlü Kamuranı qaraqaş-qaragöz Burak bəyin canlandırdığı və Fəridənin mübarizəsi əvəzinə mıymıntı bir eşq hekayəsinin anlatıldığı 2013 versiyası haqqqında yazacaq halım yoxdur J

 Köhnə- doğma versiyası haqqında yazmaq istəyirəm. serial 1986-cı ildə, TRT kanalının sifarişi ilə çəkilib. Rollarda : Aydan Şener, Kenan Kalav, Sadir Alışık və başqaları var. Serialın unudulmaz musiqiləri Esin Engin imzası daşıyır.  7 bölümdən ibarətdir və öz dövründə Rusiya və bir çox türk dövlətlərində məşhur olmuşdur.

   Serialla kitab arasında kiçik fərqlər var – daha doğrusu, bu fərqlər bütün bir kitabı və 10 ildən çox zaman müddətində baş verən hadisələri 7-cə bölümə sığdırmaq səbəbindəndir. Serialın ilk bölümü Fəridənin xatirələri ilə başlayır : minbaşı olan atasının bitməz bilməz səyahətləri, anasının xəstəliyi, xalasigə gətirilməyi – tək fərqli nuans, bəlkə də Fəridənin “vəhşiliyinin” səbəbi olan ərəb mürəbiyyəsi və atasının çavuşu haqqında danışılmaması.  Sonrasında, Fəridənin yeniyetməlik dövrü başlayır... özünün tamamilə əksi olan Kamuranlı günlər. Onun dilindən desək, Allah Kamuranı səhv yaratmışdı. O, qız, Fəridə oğlan olmalı idi, sonra da Allahın əmri, peyğəmbərin kəbni ilə...

   Burada aktyorların möhtəşəm canlandırmaları insanı əsir edir : Aydan xanım ən az bir Fəridə qədər çılğın idi, Kenan bəy də bir Kamuran qədər soyuqqanlı. Öz rollarını elə ifa edirlər ki, kitabdan çıxmış kimidirlər. O, məşhur yellənçək səhnəsində belə bu hiss olunur – ilk dəfə Fəridəyə meydan oxuyan Kamuran, ilk dəfə Kamurana boyun əyən Fəridə. Və... qara xəbərli qara çarşaflı qadın.

  Sonrasında, Fəridənin azadlığı, ya da əsarəti başlanır. Ömrünü kiçik uşaqlara elm öyrətməklə keçirməyi xəyal edən bu qadın, Xədicə xanımdan ilk dərsini alır : Çarşabını bağla, hocaxanım.

  Sonrasında, hadisələr bir-birini izləyir; Münisə, bağlanan məktəb, köç, “tanrıdan boyalı” üzünə görə çəkdiyi əziyətlər və danışmasam, günah ola bir şəxs – Şeyx Yusuf əfəndi. Hlə kitabda oxuyanda, çaldığı udun səsi qulaqlarımda cingildəyirdi, serialda isə həqiqətən eşitdim. Hər insanı riqqətə gətirəcək bir eşqə malik bu insanın çaldığı musiqi necə olar bilər? Serial bu suala cavab verir.

   Adını “gulbəşəkər” qoyurlar... Nəzmiyyə xanımın oyunu ilə gətirildiyi məclis – kitabında bu səhnə daha çox kədərli, verilsə də, filmində daha dramatik verilib. Dəyişməyən tək şey isə, Fəridənin anlamadığını, uşaq olan Münisənin anlaması idi. əksik olan tək bir şey vardı: “Səni də anam kimi ədəcklərindən qorxdum”

   Qara günlər bitmir əlbəttə; aclıq, səfalət, dedi-qodular və daha min cür bəla. Zeynilər kəndində rastlaşdığı Hayrullah bəyi yenidən gördükdə, bunlar dəyişir. Sadri Alışık bəyin möhtəşəm aktyorluğu bu sevimli qocaya elə can verib ki, insan lap filmə girib, yanaqlarını sıxmaq istəyir J  ikisi də könlünü eyni şeyə : biri kiçik ayıcıqlarını sağaltmağa, diyəri kiçik körpələri öyrətməyə vermiş bu qəlbiqırıq insanlar bir-birinə dəstək olurlar. Elə bir dəstək ki, Fəridənin böyük ağrısından – ana olmadan,övlad itirməsindən sonra əsil ata-qıza çevrilirlər. Lakin, insanlar bunu anlamır, anlamaq istəmir – Xədicə xanımın dediyinə əməl etməmək; başıaçıq Hayrullah bəylə gəzmək, camatın onları bütün fəlakətlərin səbəbi olaraq göstərə bilməsinə bəs edir. Fəridəni bunlar qarşısında tək qoymaq istəməyən Hayrulla bəy, ona evlənməyi təklif edir.

  Getdiyi hər yerdə dəfələrlə, zorla “qadın” olduğu başına qaxılan Fəridə, nə özünün kişi, nə də onun qadın olduğunu ağlına belə gətirməyən bir insan ola biləcəyinə inana bilərdimi? Elə bir adam ki, ölümündən sonra belə onu xoşbəxtliyə itələyir.

Və yenə Fəridə ilə Kamuran. Uşaqlığındakı kimi boynunun arxasına qar, gözlərinə qum doldurmadan, başına daş atmadan da onu incidə, ağrıda bilir Fəridə. Özü bundan qat-qat artıq ağrımamışdımı? Bəlkə də, bunu bildiyindən susur Kamuran. Fəridənin adını ağzına almağa haqqı olmadığını bildiyindən, susur...

  Illərdir ordan-ora savrulmuş, əziyyət çəkmiş, ağır itkilər vermiş bu qadın kiçik bir xoşbəxtliyi özünə rəva bilir ancaq : “mən gülbəşəkəri çox sevdim”...

Sonunun necə olacağını kitabı oxuyanlar bilər. Təbii, serialda son bir azcıq fərqlidir. Mənə qalsa, hər iki sonra əladır. Çünki, son da başlanğıcla eynidir J

Belə, aktyorları, musiqiləri, görüntüləri (ilini nəzərə alsaq, aşağı keyfiyytli olmasını bağışlamaq olar) və möhtışım ssenarisi ilə unudulmaz bir serial. Izləməyinizi məsləhət görürəm. özüm də, bunları yazdığım vaxt, uşaqlığımın en sevimli serialına bir daha nəzər saldım J